Cần bổ sung thông tin để xác định rõ hành vi chiếm chiếm đoạt tài sản của Trần Đình A

Để định tội danh cho một hành vi phạm tội phải dựa trên dấu hiệu đặc trưng pháp lý cụ thể của tội danh và hành vi khách quan của nó. Hành vi khách quan ở đây là thời gian, không gian, địa điểm, hoàn cảnh thực hiện… và hành vi đó có phù hợp với ý thức nghĩa là động cơ, mục đích chiếm đoạt của người phạm tội hay không. Tuy nhiên, có trường hợp luật buộc người phạm tội phải ý thức được hành vi của mình. Vì thế việc định tội danh phải được xác định tùy theo tình tiết cụ thể của từng vụ án.

Trong nội dung vụ án, Trần Đình A kí hợp đồng lao động không xác định thời hạn với Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B. Trần Đình A có nhiệm vụ phát triển, chăm sóc điểm bán, bán sim, thẻ cào điện thoại và chuyển tiền bankplus cho các điểm bán trong khu vực quản lý. Khi nhận được tiền bán hàng A có trách nhiệm quản lý số tiền trên và chậm nhất đến 10 giờ sáng ngày hôm sau A phải nộp lại số tiền trên vào tài khoản của công ty. Trong khoảng tháng 03/2022 (Tính đến 16/3/2022), Trần Đình A nhiều lần chuyển tiền dịch vụ cho các điểm bán trên địa bàn huyện X, tuy nhiên sau khi thu tiền các đại lý bán hàng về A đã không nạp vào tài khoản chuyên thu của Tổng công ty mà tiêu xài cá nhân.

Như vậy, A được đảm nhiệm công việc có tính độc lập đó là công việc tạo ra cho người được giao mối quan hệ cũng như trách nhiệm với khối lượng tài sản nhất định trong khoảng thời gian nhất định. Ngoài ra, A cũng là người được chủ sở hữu tín nhiệm giao cho tài sản trên cơ sở hợp đồng đã ký kết với công ty, việc giao nhận tài sản ngay thẳng không có yếu tố lừa dối. Do đó, A có thể thỏa mãn dấu hiệu chủ thể của tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” và “Tham ô tài sản”.

Để xác định Trần Đình A có phạm tội hay không, nếu phạm tội thì phạm tội gì ta cần làm rõ một số nội dung.

Thứ nhất, cần phải làm rõ thêm trong khoảng thời gian tháng 03/2022 (tính đến 16/3/2022) A đã dùng thủ đoạn gì để chiếm đoạt 100 triệu đồng của Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B mà không bị phát hiện; trong khi theo quy định thì “Khi nhận được tiền bán hàng A có trách nhiệm quản lý số tiền trên và chậm nhất đến 10 giờ sáng ngày hôm sau A phải nộp lại số tiền trên vào tài khoản của công ty.” Vì sao trong khoảng thời gian dài như vậy mà phía công ty không phát hiện ra A đã lấy số tiền trên để tiều xài mà quy định chậm nhất 10 giờ sáng hàng ngày A lại phải nộp lại số tiền được công ty giao quản lý vào tài khoản công ty.

Trong khi để phân biệt A phạm tội nào trong vụ án là dựa trên hành vi khách quan mà A đã thực hiện.  Xem A có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý hay hành vi lợi dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản.

Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý là hành vi dịch chuyển trái phép tài sản đang thuộc sở hữu của tập thể, tổ chức thành tài sản của mình bằng thủ đoạn lợi dụng chức vụ quyền hạn như hành vi của thủ trưởng đơn vị, của kế toán, thủ quỹ lập giả các phiếu thu, phiếu chi, làm hồ sơ khống để hợp pháp hóa tài sản chiếm đoạt…

Hành vi lợi dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản là hành vi sử dụng tài sản được giao vào mục đích bất hợp phá (như dùng vào việc buôn lậu, buôn bán hàng cấm hay đánh bạc…) và đã bị mất tài sản nên không có khả năng trả lại.

Trong vụ án chỉ nêu “Trong khoảng tháng 03/2022 (Tính đến 16/3/2022), Trần Đình A nhiều lần chuyển tiền dịch vụ cho các điểm bán trên địa bàn huyện X, tuy nhiên sau khi thu tiền các đại lý bán hàng về A đã không nạp vào tài khoản chuyên thu của Tổng công ty mà tiêu xài cá nhân.” Mặc dù A đã có hành vi chiếm đoạt 100 triệu đồng của công ty nhưng lại không biết được A đã chiếm đoạt bằng cách nào cho nên cần xác minh thêm thông tin trong thời gian khoảng tháng 03/2022 (Tính đến 16/3/2022), của A.

Thứ hai, cần xác định cụ thể là Trần Đình A chiếm đoạt 100 triệu đồng để tiêu xài cá nhân là đã sử dụng vào mục đích bất hợp pháp hay không?

Trong trường hợp mà A không có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý mà chỉ là hành vi lợi dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản (100 triệu đồng) thì A có thể sẽ phạm tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” do A nhận tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản. Mà sử dụng tài sản vào mục đích bất hợp pháp là sử dụng tài sản vào các hoạt động mà pháp luật hình sự cấm như mua bán trái phép ma túy, buôn hàng cấm, buôn lậu, đánh bạc… Còn trong trường hợp sử dụng tài sản sai mục đích hợp đồng nhưng mục đích đó nhà nước không cấm như xây nhà, làm ăn dẫn đến thua lỗ… không còn khả năng thanh toán thì chỉ coi là vi phạm hợp đồng.

Vì vậy, nếu A sử dụng tài sản (100 triệu sai mục đích ban đầu), thua lỗ xảy ra ngoài ý muốn dẫn đến không trả nợ được không thể coi là hành vi chiếm đoạt nếu không chứng minh được ý thức chủ quan của A nhằm chiếm đoạt tài sản. Tránh việc hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế khi cho rằng: người nhận tài sản của người khác đẽ sử dụng sai mục đích gây thiệt hại về tài sản cho người kia là thể hiện hành vi chiếm đoạt.

Cho nên để xác định được tội danh trong vụ án được chuẩn xác tôi đề nghị cần bổ sung thêm hai vấn đề trên. Trên đây là quan điểm của tôi đối với tình huống trên, rất mong được sự trao đổi, đóng góp ý kiến của quý bạn đọc.

Tòa án nhân dân tỉnh Lai Châu xét xử sơ thẩm vụ án lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với quy mô lớn - Ảnh: Nguyễn Toàn

VŨ VĂN HOÀNG (Tòa án quân sự Quân chủng Hải quân)