Chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp về giải pháp kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng

Phiên chất vấn thứ 4

Dự phiên chất vấn có Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà. Chủ trì và điều hành phiên chất vấn là Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, tham gia chủ trì phiên chất vấn còn có Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương.

Dự phiên chất vấn còn có Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, đại diện lãnh đạo các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm ở trung ương, các đại biểu Quốc hội thuộc Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội, các Bộ trưởng, thành viên Chính phủ, lãnh đạo các Bộ, ngành, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán Nhà nước. 

Tại 62 điểm cầu tại địa phương, có các Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy, các Trưởng đoàn, Phó Trưởng đoàn ĐBQH, các vị đại biểu Quốc hội công tác tại các địa phương, các  Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND, UBND, UB MTTQ VN tỉnh, thành phố và các sở ngành có liên quan tại địa phương. 

Quang cảnh phiên khai mạc

Phát biểu khai mạc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, đây là phiên chất vấn thứ 4 được tổ chức tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV. Trên cơ sở tổng hợp các đề xuất của các đoàn đại biểu Quốc hội cân nhắc các lĩnh vực đã và đang được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát trong thời gian qua và việc trả lời chất vấn trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và yêu cầu của thực tiễn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định lựa chọn chất vấn đối với nhóm vấn đề thuộc trách nhiệm của Bộ Tư pháp và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại phiên họp này.

Theo đó, trong buổi sáng, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, các vị đại biểu Quốc hội sẽ chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ Tư pháp về nhóm các vấn đề: Việc thực hiện chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; các giải pháp đảm bảo tiến độ, chất lượng và hồ sơ thủ tục các dự án, dự thảo Chính phủ trình Quốc hội; giải pháp nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật, giải pháp kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật thuộc trách nhiệm của Chính phủ. Thực trạng và giải pháp nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra văn bản QPPL. Giải pháp khắc phục tình trạng chậm ban hành, nội dung chồng chéo, mâu thuẫn và những hạn chế, sai phạm trong việc ban hành văn bản quy định chi tiết luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH. Thực trạng và giải pháp khắc phục hạn chế, bất cập, nâng cao hiệu quả công tác đấu giá tài sản, giám định tư pháp. 

Chưa có kế hoạch sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự 2015 

Đặt vấn đề chất vấn, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hồng Hạnh – Đoàn ĐBQH thành phố Hồ Chí Minh nêu rõ, chủ trương xuyên suốt của Đảng ta là xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật là khâu trọng tâm đột phá... Tuy nhiên, đại biểu cho biết, nhiều năm qua nguồn nhân lực cho công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế chưa có sự đột phá, nhất là pháp chế.  Ngoài ra, đại biểu cũng phản ánh tình trạng có lúc có tình trạng thông tư của các bộ, ngành chồng chéo, gây khó khăn trong các tổ chức thực hiện và đề nghị Bộ Tư pháp nêu rõ những giải pháp để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật?

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, hiện cả nước có khoảng 10 nghìn người làm công tác pháp chế, trong đó gần 7.000 người hoạt động kiêm nhiệm. Có 89 tổ chức pháp chế ở trung ương và địa phương là 65 phòng pháp chế. 

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long trả lời chất vấn

Về lực lượng pháp chế, Bộ trưởng cho biết, nếu so sánh với khối lượng công việc của các bộ, ngành hiện nay có thể thấy số lượng cán bộ làm việc trong lĩnh vực này rất mỏng, rất ít và khó đáp ứng được yêu cầu; một số bộ, ngành có tâm lý không ưu tiên cho lĩnh vực pháp chế. Bộ Tư pháp và Bộ Nội vụ đang xây dựng dự thảo Nghị định 55 sửa đổi, trong đó điều quan trọng nhất là xây dựng chức danh “pháp chế viên” từ đó có cơ sở xây dựng chính sách cho đội ngũ này. 

Liên quan đến kinh phí, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, Thủ tướng và Phó Thủ tướng Chính phủ và quyết tâm của Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, năm 2022, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 42. Theo đó, quy định cụ thể về mức chi cho quá trình xây dựng luật, nghị định, thông tư…Nhìn chung, mức chi như vậy rất thấp, nhưng để có mức chi cải thiện theo Thông tư 42 là cả một quá trình. Quan điểm của Bộ trưởng là cố gắng thu xếp trong khuôn khổ Nhà nước hỗ trợ. 

Đặt câu hỏi, đại biểu Lê Tất Hiếu - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã được thực hiện gần 6 năm, qua thực tiễn áp dụng đã bộ lộc nhiều khó khăn, vướng mắc, bất cập từ các quy định của Luật. Do đó, để tháo gỡ vấn đề này, đại biểu Lê Tất Hiếu đề nghị Bộ trưởng cho biết lộ trình, kế hoạch rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật trong thời gian tới như thế nào?

Bộ trưởng Lê Thành Long khẳng định, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 đề xuất một loạt các ý tưởng mới, thời gian qua theo chỉ đạo của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, có một số vấn đề liên quan đến sửa đổi, bổ sung một số điều. Bộ Tư pháp đang nghiên cứu nhưng chưa có kế hoạch sửa đổi, bổ sung cụ thể. 

Câu thứ hai, đại biểu Lê Tất Hiếu nêu rõ, hiện nay việc thu hút người làm giám định tư pháp rất khó khăn, nhất là giám định pháp y, vì hoạt động giám định tư pháp rất vất vả và độc hại. Đề nghị Bộ trưởng cho biết có chính sách và biện pháp gì để giúp địa phương thu thút người làm công tác giám định tư pháp?

Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, đây là vấn đề có tính chuyên môn, nhưng chi phí giám định chỉ là 180.000/người, như vậy rất thấp và từ năm 2017 đến nay vẫn chưa được cải thiện. Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã nhận thấy, TANDTC đang soạn thảo và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về Pháp lệnh Chi phí tố tụng giám định…

Nợ, chậm ban hành văn bản hướng dẫn

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp, đại biểu Trần Thị Vân (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) cho rằng tình trạng nợ, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật đã diễn ra trong nhiều năm mà chưa được khắc phục, gây khoảng trống pháp luật. Với trách nhiệm của mình, Bộ trưởng có giải pháp gì để khắc phục tình trạng trên?

Các đại biểu ở điểm cầu Quảng Ninh chất vấn

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang  - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước nêu rõ, trong nhiệm kỳ này, Bộ Tư pháp đã có sự chuẩn bị kỹ hơn về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. Tuy nhiên, tình trạng ban hành chậm mới chỉ được khắc phục căn cơ, có những nội dung đã được kiến nghị nhiều lần trước đây nhưng chưa được ban hành, hoặc ban hành chưa đúng thẩm quyền, không đúng với quy định của VBQPPL… Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp và trách nhiệm của Bộ nhằm khắc phục tình trạng chậm và nợ VBQPPL trong thời gian tới?

Trả lời câu hỏi chất vấn của đại biểu Trần Thị Vân và đại biểu Điểu Huỳnh Sang, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, việc nợ chậm ban hành văn bản là vấn đề từ lâu chưa được giải quyết dứt điểm. Số văn bản nợ, chậm của từng năm có sự tăng giảm nhất định, tuy nhiên, năm 2021, số lượng văn bản nợ, chậm tăng.

Trong thời gian qua, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đã tiến hành giám sát, Tổng Thư ký Quốc hội cũng có báo cáo về vấn đề này, tuy nhiên số liệu chưa tương đồng. Vì vậy, cần rà soát, nghiên cứu để đảm bảo tương thích về các chi tiết, tuy nhiên, về tổng thể, có thể khẳng định tình trạng chậm, nợ văn bản là sự thật. Dù đã rất cố gắng, nhưng có những Nghị định nợ lâu, chưa xử lý được, ví dụ như Nghị định về tổ chức đại diện của người lao động và thương lượng tập thể, xử lý cho Bộ luật Lao động; Nghị định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực thủy sản, an ninh mạng…

Phân tích nguyên nhân, Bộ trưởng cho biết, do có quá nhiều nội dung giao quy định chi tiết, hoặc một số Nghị quyết có hiệu lực ngắn, cần cấp tốc ban hành Nghị quyết thay thế… Đưa ra giải pháp cho vấn đề này, Bộ trưởng chi biết Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết về một số giải pháp khắc phục vướng mắc, bất cập trong công tác xây dựng văn bản pháp luật, trong đó có các quy định đảm bảo tính kỷ luật hành chính trong việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Bộ trưởng cũng cho biết, Quy định 69 về xử lý, kỷ luật tổ chức Đảng đối với Đảng viên là công cụ rất mạnh, Bộ Chính trị cũng đang chỉ đạo trình quy định của Bộ Chính trị về một số giải pháp phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng văn bản. Về lâu dài, Bộ trưởng cho rằng, trong xây dựng pháp luật, cần quy định rõ nhiều vấn đề cụ thể trong luật, không nên dựa vào việc xây dựng văn bản giải thích, hướng dẫn.

Về vấn đề rà soát văn bản quy phạm pháp luật, Bộ trưởng cho biết, kể từ báo cáo số 442 đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa trước, đến nay Bộ đã trình thêm 10 báo cáo rà soát khác nhau, trong thời gian ngắn tới, các đơn vị sẽ trình Quốc hội báo cáo rà soát tới hơn 22 lĩnh vực. Điều này đặt ra một số vấn đề, bởi công việc rà soát cần có thời gian để thực hiện, khi rà soát cần có trao đổi để có phương án sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh, trách nhiệm rà soát thuộc các bộ, ngành, đơn vị cũng cần được nâng cao. 

Theo Bộ trưởng, một trong những công việc quan trọng cần thực hiện là cần rà soát lại những kiến nghị, để tránh trùng lặp, ngoài ra cần tập trung cao độ để chuẩn bị cho báo cáo sắp tới trình Quốc hội vào Kỳ họp thứ 6 sắp tới.

Tranh luận về việc nợ, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy  - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định cho biết, Bộ trưởng đã giải trình và đưa ra một số giải pháp, tuy nhiên thực tế việc chấp hành nguyên tắc xây dựng pháp luật theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật vẫn chưa nghiêm. Theo quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, cơ quan trình dự án Luật phải trình kèm theo các dự thảo hướng dẫn. Đại biểu đề nghị trong thời gian tới Bộ trưởng cần có giải phải pháp cụ thể hơn để khi trình các dự án Luật phải kèm theo các dự thảo hướng dẫn.

Bộ trưởng Lê Thành Long trả lời chất vấn, chia sẻ trong quá trình soạn thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã có tranh luận gay gắt việc quy định trình dự án luật phải trình kèm theo dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành. Tuy nhiên, thực tế thực hiện rất khó khăn, nhiều ý kiến đề xuất xin thôi không thực hiện quy định này. 

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, mặc dù đây là quy định tốt nhưng không khả thi. Nếu những nội dung đã dự thảo được trong dự thảo nghị định thì đã quy định luôn trong luật. Mặt khác, nếu làm nghị định như vậy là bỏ qua các bước khác trong quy trình ban hành văn bản. Thực tế có một số các dự thảo luật trình kèm dự thảo nghị định nhưng so với bản ban hành thì nghị định thay đổi gần như toàn bộ.

Phòng ngừa vi phạm pháp luật trong đấu giá

Tham gia chất vấn, đại biểu Ma Thị Thúy - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang nêu rõ, Báo cáo số 255 ngày 10/8/2023 của Bộ Tư pháp gửi các ĐBQH tại phiên chất vấn có nhiều nội dung nêu hạn chế, bất cập của một bộ phận đấu giá viên còn hạn chế nghiệp vụ, kĩ năng hành nghề, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vi phạm pháp luật, vẫn còn nể nang trong hoạt động đấu giá tài sản. Đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị Bộ trưởng cho biết có bao nhiêu trường hợp đấu giá viên vi phạm pháp luật phải xử lý, nguyên nhân của tình trạng trên là gì và giải pháp khắc phục trong thời gian tới? Đồng thời cho biết thêm định hướng sửa đổi Luật Đấu giá tài sản để phòng ngừa vi phạm pháp luật?

Các đại biểu tại Hội trường

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết trong 5 năm từ 2018 đến 2022, Bộ Tư pháp và các đơn vị khác nhau, thanh tra đã thực hiện tổng số là 143 cuộc thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực đấu giá tài sản.

Bộ trưởng Lê Thành Long làm rõ trong pháp luật về đấu giá, quy định chặt chẽ hơn về quy trình, cách thức, quy chế để giảm bớt đi tình trạng thông đồng, dìm giá. Tăng cường các biện pháp để chuyên nghiệp hóa đấu giá viên đúng theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương phòng chống tham nhũng, tiêu cực và các văn bản của Đảng. Hiện nay, khi đi vào hành nghề đối với nghề đặc thù như này cần phải được đào tạo và nắm được kỹ năng hành nghề.

Về Nghị định 55/2011/NĐ-CP, Bộ trưởng cho biết vướng về tổ chức bộ máy. Giải pháp hiện nay thì phải chuyên nghiệp hóa, bảo vệ được chức danh nghề nghiệp là đấu giá viên và sẽ có động viên hơn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ có những chế độ bồi dưỡng nhất định. 

Về định hướng sửa Luật Đấu giá, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết tuân theo nguyên tắc đấu giá là pháp luật về hình thức, liệt kê đầy đủ hơn các tài sản công cần phải bán đấu giá, cập nhật những thuật ngữ, siết chặt một số các quy định để giảm tình trạng thông đồng, dìm giá, trục lợi và đặc biệt làm thất thoát ngân sách nhà nước; có các biện pháp về tăng cường năng lực, chuyên nghiệp hóa đội ngũ làm đấu giá với tư cách là một nghề tư pháp đặc thù và phát triển đến đấu giá trực tuyến.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng tham dự phiên chất vấn - Ảnh: Qh.vn

MINH KHÔI