Trần Đình A phạm tội Tham ô tài sản

Tôi cho rằng hành vi của Trần Đình A đã phạm vào tội “Tham ô tài sản” quy định tại Điều 353 Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015.

Thứ nhất, về chủ thể của tội phạm

Căn cứ quy định tại Điều 353 BLHS năm 2015, có thể thấy, chủ thể của tội phạm tham ô tài sản là chủ thể đặc biệt, cụ thể phải là người có chức vụ, quyền hạn và có trách nhiệm quản lý tài sản.

Khoản 2 Điều 352 BLHS năm 2015 quy định: “Người có chức vụ là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một nhiệm vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ”.

Người do bổ nhiệm, do bầu cử được xác định là cán bộ, công chức được quy định tại Điều 4 Luật Cán bộ, công chức năm 2008. Ngoài những cán bộ, công chức ra thì người có chức vụ còn là những người do hợp đồng hoặc do một hình thức khác. Những người này tuy không phải là cán bộ, công chức, họ chỉ được các cơ quan trong và ngoài khu vực nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ký hợp đồng làm một công việc nhất định thường xuyên hay theo thời vụ hoặc trong một khoảng thời gian nhất định. Những người này cũng được coi là người có chức vụ, quyền hạn. Về trách nhiệm quản lý tài sản, trách nhiệm này có được do có chức vụ hoặc do đảm nhiệm những chức trách công tác nhất định, trách nhiệm quản lý tài sản cần được phân biệt rõ ràng với trách nhiệm bảo vệ đơn thuần của người làm công việc bảo vệ tại các cơ quan, tổ chức.

Trong vụ việc này, Trần Đình A ký hợp đồng lao động không xác định thời hạn với Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B. Trần Đình A có chức danh là nhân viên bán hàng điểm bán và được phân công làm việc tại Chi nhánh Bưu chính huyện X. A thông qua hợp đồng đã được Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B giao cho nhiệm vụ và quyền hạn trong việc phát triển, chăm sóc điểm bán, bán sim, thẻ cào điện thoại và chuyển tiền bankplus cho các điểm bán trong khu vực quản lý. Khi nhận được tiền bán hàng A có trách nhiệm quản lý số tiền trên và chậm nhất đến 10 giờ sáng ngày hôm sau A phải nộp lại số tiền trên vào tài khoản của công ty. A được đảm nhiệm công việc có tính độc lập đó là công việc tạo ra cho người được giao mối quan hệ cũng như trách nhiệm với khối lượng tài sản nhất định trong khoảng thời gian nhất định. Dựa theo dữ liệu của vụ việc và sự phân tích trên, có thể xác định Trần Đình A thỏa mãn dấu hiệu chủ thể đặc biệt của tội tham ô tài sản. 

Thứ hai, về khách thể của tội phạm

Khách thể của tội phạm tham ô tài sản là những quan hệ xã hội liên quan đến hoạt động bình thường, đúng đắn của các cơ quan, tổ chức trong nhà nước và của cả các doanh nghiệp, tổ chức ngoài nhà nước; do người có chức vụ, quyền hạn làm trái các nguyên tắc, chính sách, chức trách, chế độ quản lý tài sản thuộc lĩnh vực công tác mà mình phụ trách và qua đó chiếm đoạt tài sản. Tài sản này bao gồm tài sản của nhà nước giao cho các cơ quan, tổ chức trong nhà nước hoặc là tài sản của các doanh nghiệp, tổ chức ngoài nhà nước.

Hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức là những hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ do pháp luật hoặc điều lệ quy định, những hoạt động này nhằm thực hiện chức năng và mục đích đã đề ra. Ví dụ, theo quy định của pháp luật thì cán bộ, công chức không được lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi, nhưng trong cơ quan nào đó có cán bộ đã tham ô tài sản, nhận hối lộ,... là đã xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức đó. Trong vụ việc này, A đã lợi dụng quyền hạn trong việc quản lý tài sản (tiền bán sim, thẻ cào điện thoại) nhằm chiếm đoạt tài sản của Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B, tức là đã xâm phạm đến hoat động đúng đắn của Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B. 

Thứ ba, về mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan trong tội tham ô tài sản là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý.

Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn được hiểu là việc sử dụng quyền năng về chức vụ, quyền hạn để làm không đúng, làm sai chức trách, làm trái các nguyên tắc, chính sách, chế độ, thể lệ quản lý tài sản thuộc lĩnh vực công tác do mình phụ trách, quản lý để chiếm đoạt tài sản. Làm không đúng, không làm sai điều nói trên có thể là trong giới hạn được phép nhưng có liên quan đến cương vị công tác hoặc cũng có thể dùng uy quyền, chức vụ để tác động đến cấp dưới hoặc người khác. Còn chiếm đoạt tài sản là hành vi dịch chuyển bất hợp pháp tài sản chung của cơ quan, tổ chức thành tài sản cá nhân. Hành vi chiếm đoạt tài sản thể hiện mục đích tư lợi, đây là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm tham ô tài sản. Tội phạm được coi là hoàn thành kể từ thời điểm người phạm tội chiếm đoạt được tài sản.

Trong vụ việc này, A được Tổng Công ty cung cấp 01 user và được sử dụng vào mục đích bán hàng hóa cho các điểm bán và chuyển tiền dịch vụ cho các điểm bán. Trong khoảng tháng 03/2022, Trần Đình A nhiều lần chuyển tiền dịch vụ cho các điểm bán trên địa bàn huyện X, tuy nhiên sau khi thu tiền các đại lý bán hàng về, A đã không nạp vào tài khoản chuyên thu của Tổng công ty mà tiêu xài cá nhân. Tính đến 16/3/2022, A đã chiếm đoạt số tiền của Tổng công ty bưu chính viễn thông B với số tiền 100 triệu đồng. A đã lợi dụng quyền hạn được giao quản lý tài sản mà không làm đúng chức trách, nhiệm vụ mà Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B giao nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản.

Thứ tư, về mặt chủ quan của tội phạm

Đối tượng phạm tội tham ô tài sản thực hiện tội phạm với lỗi cố ý trực tiếp, tức là người phạm tội nhận thức rõ được việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nhà nước mà mình có trách nhiệm quản lý là hành vi nguy hiểm cho xã hội, trái quy định về quản lý tài sản, làm mất đi sự đúng đắn trong quản lý tài sản của cơ quan, tổ chức; thấy trước được sự thiệt hại về tài sản và những hậu quả khác nhưng vẫn thực hiện và mong muốn hậu quả xảy ra với mục đích chiếm đoạt được tài sản. Về lý trí, A nhận thức rõ hành vi chiếm đoạt số tiền dịch vụ của Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B sẽ gây thiệt hại về tài sản cho Tổng công ty, thấy trước được hậu quả của hành vi chiếm đoạt. Về ý chí, A mong muốn hậu quả phát sinh, mong chiếm được số tiền dịch vụ nhằm mục đích tiêu xài cá nhân.

Mặc dù vụ việc không nêu rõ Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B là cơ quan tổ chức của nhà nước hay ngoài khu vực nhà nước, nhưng dù Tổng Công ty Bưu chính viễn thông B là cơ quan tổ chức của nhà nước hay ngoài khu vực của nhà nước thì hành vi của A vẫn đủ yếu tố cấu thành tội phạm tham ô tài sản bởi điểm mới về tội phạm tham nhũng theo quy định của BLHS năm 2015 là mở rộng phạm vi chủ thể của tội phạm tham nhũng (trong đó có tội phạm tham ô tài sản) ra khu vực tư (khu vực ngoài nhà nước). Cụ thể là mở rộng chủ thể thực hiện tội phạm không chỉ là người có chức vụ trong khi thực hiện “công vụ” (đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong hệ thống các cơ quan nhà nước), mà còn là người có chức vụ trong khi thực hiện “nhiệm vụ” tại các doanh nghiệp, tổ chức ngoài nhà nước. Và khoản 6 Điều 353 BLHS năm 2015 cũng quy định rõ: “Người có chức vụ, quyền hạn trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước mà tham ô tài sản, thì bị xử lý theo quy định tại Điều này”.

Trên cơ sở những phân tích nêu trên, có thể thấy, việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với Trần Đình A về tội danh “Tham ô tài sản” theo quy định tại Điều 353 BLHS năm 2015 là hoàn toàn phù hợp trên cả phương diện lý luận và thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm.

Các tác giả Nguyễn Mạnh Cường (Tòa án quân sự Quân khu 7); Đinh Thị Thuỳ (Toà án nhân dân huyện Chư Pưh, Gia Lai); Võ Minh Tuấn (Tòa án quân sự Khu vực 1 Quân khu 5); Nguyễn Thanh Huyền (Tòa án quân sự khu vực Quân khu 7); Dương Văn Hưng (Tòa án quân sự Quân chủng Hải quân); Đoàn Phước Hòa (Tòa án quân sự khu vực Quân khu 7)... có cùng quan điểm cho rằng Trần Đình A phạm tội Tham ô tài sản.

TAND tỉnh Gia Lai xét xử vụ án hình sự - Ảnh: Việt Hà

ThS LẠI SƠN TÙNG (Khoa Cảnh sát kinh tế - Học viện Cảnh sát nhân dân)