Phiên chất vấn Chánh án TANDTC diễn ra rất sôi nổi, với tinh thần xây dựng và trách nhiệm cao

Sáng 20/3, tại Phiên họp 21, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực Tòa án. Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình đã trả lời đầy đủ các câu hỏi chất vấn. Dưới đây, Tạp chí xin giới thiệu tiếp một số nội dung được thể hiện tại phiên chất vấn với nhiều thông tin và quan điểm quan trọng.

Hậu quả của các vụ án được xác định tại thời điểm xảy ra phạm tội

Chất vấn Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) cho biết, liên quan đến tài sản nhà nước trong các bản án, đại biểu đề nghị làm rõ việc xác định thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra dựa vào giá trị tài sản tại thời điểm phạm tội hay tại thời điểm khởi tố.  Đại biểu đề nghị làm rõ vì sao Tòa xử nơi thì căn cứ giá trị tài sản tại thời điểm bị cáo thực hiện hành vi phạm tội, nơi thì căn cứ giá trị tài sản tại thời điểm khởi tố để xác định trách nhiệm hình sự của bị cáo. Để xảy ra tình trạng bất nhất như vậy, đại biểu nhấn mạnh, trách nhiệm của Chánh án như thế nào, giải pháp trong thời gian tới là gì?

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình khẳng định: Về khoa học pháp lý và luật pháp, hậu quả của các vụ án được xác định tại thời điểm xảy ra phạm tội. Tất cả tình tiết khách quan, động cơ, mục đích, hành vi và thủ đoạn cũng được tính ở cùng thời điểm; nếu tính hậu quả ở thời điểm khác thì không đảm bảo tính khoa học.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình trả lời chất vấn

Theo sự phân công của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Hội đồng thẩm phán TANDTC  đã ban hành Nghị quyết hướng dẫn, theo đó, từ nay tất cả các vụ án đều được xác định thời điểm khởi tố. Tuy nhiên, về xác định tài sản, sẽ thu tài sản tại thời điểm thi hành án, tránh thất thoát tài sản của Nhà nước.

Đại biểu Nguyễn Công Long (Đồng Nai) nêu: Theo báo cáo của TANDTC và VKSNDTC, thời gian qua việc bồi thường cho những người bị oan trong tố tụng cũng như bị thiệt hại rất chậm. Là cơ quan vừa có trách nhiệm bồi thường vừa có thẩm quyền xét xử các vụ án liên quan đến tranh chấp về các vụ việc cho người bị oan, đề nghị Chánh án cho biết nguyên nhân và các giải pháp trong thể chế, tổ chức thực hiện để giải quyết tình trạng nêu trên. Đại biểu nhấn mạnh, rất nhiều cử tri đã phản ánh về vấn đề này, trách nhiệm của cơ quan Nhà nước là tạo điều kiện để người bị oan, người bị thiệt hại trực tiếp được nghe lời xin lỗi và nhận bồi thường chưa?

Về việc bồi thường chậm, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết thực hiện theo quy định của pháp luật. Muốn chứng minh bồi thường bao nhiêu, phải theo đúng quy định của Bộ Tài chính nhưng pháp luật hiện nay đang có bất cập, hạn chế nhất định; trách nhiệm của Tòa án là mong muốn sửa và bồi thường nhanh.

Theo đại biểu Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long), hiện nay việc xác định thiệt hại trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, nhất là trong các vụ án có liên quan đến đất đai, đầu tư, xây dựng cơ bản còn gặp nhiều khó khăn do các công trình thi công trong nhiều năm chưa được quyết toán dẫn đến không thực hiện giám định được. Do đó, đại biểu đề nghị Chánh án có giải pháp khắc phục hạn chế trên trong thời gian tới?

Về giám định trong các vụ án liên quan đến đất đai, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết theo quy định, các vụ án kinh tế phải chứng minh được hậu quả, thiệt hại. Muốn chứng minh được hậu quả và thiệt hại, cơ quan điều tra phải trưng cầu giám định chuyên môn giá trị đất đai, nhưng hiện nay có bất cập về hoạt động giám định như trách nhiệm, năng lực yếu. Vì vậy, giải pháp là nâng cao năng lực và trách nhiệm của đội ngũ giám định viên khi có yêu cầu giám định. Nếu bỏ khâu giám định, cơ quan tiến hành tố tụng không có căn cứ của cơ quan chuyên môn để ban hành các quyết định tiếp theo.

Giám đốc thẩm không được xem là cấp xét xử

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu (Thừa Thiên Huế) cho biết về công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm đối với một số vụ án thường kéo dài rất lâu, đôi lúc kéo dài từ 6 đến 7 tháng. Đại biểu đề nghị Chánh án TANDTC nêu rõ biện pháp để nâng cao tiến độ xem xét, thụ lý các loại đơn này?

Đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) chất vấn: Theo báo cáo từ năm 2018 đến nay TANDTC và các TAND các cấp cao đã giải quyết được 4.166 đơn/46.226 đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm. Đại biểu đề nghị Chánh án cho biết kết quả giải quyết của 4.166 đơn như thế nào?

Đại biểu Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long) chất vấn

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, về việc giải quyết đơn giám đốc thẩm còn chậm, đây là việc hệ thống Tòa án đã nỗ lực nhưng còn nhiều tồn tại hạn chế, do số lượng hồ sơ là rất lớn, cần chuyển tài liệu hồ sơ gốc từ cấp dưới, thời gian nghiên cứu dài, biên chế còn ít. Thời gian tới, ngành Tòa án sẽ nỗ lực hơn nữa trong giải quyết các đơn này.

Chánh án lưu ý, giám đốc thẩm không được xem là một cấp xét xử nhưng hiện này đơn giám đốc thẩm của ta quá nhiều, nguy cơ trở thành 1 cấp xét xử. Chỉ cần không hài lòng là đương sự tiếp tục có đơn. Trong khi đó, công lý không phải theo ý chí của người đi kiện mà theo pháp luật. Hiện chưa có giải pháp hạn chế đơn giám đốc thẩm. Một năm Tòa án phải giải quyết hàng nghìn vụ việc. Do đó nguy cơ đang hiện hữu giám đốc thẩm trở thành một cấp xét xử, khiến cho tố tụng không có điểm dừng. Bên cạnh đó, ngành Tòa án có nhiều giải pháp nhằm tăng giải quyết đơn giám đốc thẩm, tỉ lệ giải quyết còn khiêm tốn nhưng chủ yếu là do số đơn quá nhiều.

Bộ máy tổ chức Tòa án

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước) nêu vấn đề khá nan giải hiện nay là công tác cấn bộ và biên chế. Số lượng biên chế các đơn vị không đủ để đáp ứng yêu cầu công việc, nhất là đội ngũ thư ký toà án, trong khi số lượng các công việc phải thụ lý ngày càng tăng và yêu cầu về nâng cao chất lượng đã tạo áp lực không nhỏ đối với các đơn vị thuộc TAND hai cấp ở các địa phương trên cả nước. Đại biểu đề nghị Chánh án cho biết giải pháp trong thời gian tới để khắc phục tình trạng trên.

Đại biểu Quốc hội Lê Thị Thanh Xuân (Đắk Lắk) phản ánh thực tế tổ chức bộ máy một số Tòa án chưa thực sự khoa học, thiếu đồng bộ, chưa sát thực tiễn. Đại biểu đề nghị, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ giải pháp để khắc phục những hạn chế tổ chức và hoạt động của Tòa án hiện nay? 

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) chất vấn

Trả lời chất vấn của đại biểu về tổ chức bộ máy Tòa án, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình thừa nhận mô hình tổ chức hiện nay chưa hợp lý do và đang tiến hành khắc phục bằng các giải pháp căn cơ. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nêu thực tế, hiện nay một số loại án chuyên biệt đòi hỏi tính chuyên môn sâu nhưng không có thẩm phán, không có tòa chuyên trách để giải quyết, nên hiệu quả giải quyết rất khiêm tốn. Ví dụ như Tòa phá sản, Tòa sở hữu trí tuệ, Tòa hành chính…

Vì vậy, Chánh án Nguyễn Hòa Bình đề nghị Quốc hội xây dựng các tòa chuyên biệt để chuyên xử các vụ án chuyên biệt, nhất là chuyên xử các vụ án hành chính của cấp tỉnh để khắc phục được tình trạng nể nang như đại biểu Quốc hội đã nêu.

Ngoài ra, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng khẳng định, tổ chức bộ máy của Tòa án chưa thực sự hợp lý theo quy mô nền kinh tế, quy mô dân số và quy mô số lượng các vụ việc của Tòa án, trong khi mô hình hiện nay đang tổ chức đồng đều. Vì vậy, cần tiến hành sửa đổi bằng những giải pháp mang tính căn cơ, đặc biệt cần có tòa án khu vực để có khả năng giải quyết các vụ việc chuyên nghiệp hơn.

Đối với chất vấn của đại biểu về án hành chính hủy sửa do nguyên nhân nào, Chánh án Nguyễn Hòa Bình khẳng định, tỷ lệ sửa nhiều, thi hành ít, tỷ lệ thấp hơn so với án khác – đây là những tồn tại của án hành chính. Nguyên nhân về chủ quan do năng lực của thẩm phán, trách nhiệm thẩm phán; nguyên nhân khách quan do sự tuân thủ quy định của UBND các cấp đối với án hành chính theo thấp: không tham gia hòa giải đối thoại, không tham gia xét xử, không cung cấp chứng cứ cho người dân theo quy luật. Đây là hạn chế chính khiến án hành chính hiện nay không như mong muốn. Giải pháp là cần tuân thủ pháp luật; Chủ tịch UBND các cấp phải tuân thủ quy định của pháp luật, tham gia đối thoại đầy đủ, tham gia cung cấp chứng cứ, tài liệu cho người dân, nhất là tài liệu về đất đai. Việc lưu giữ hồ sơ do phòng địa chính, người dân không có hồ sơ gốc, nhưng khi người dân yêu cầu thì chậm trễ. 

Về phía Tòa án sẽ nâng cao năng lực, trách nhiệm của các thẩm phán; đồng thời tăng cường xét xử các vụ án hành chính thông qua xét xử trực tuyến. Với hình thức này các Chủ tịch UBND có thể ngồi tại cơ quan tham dự phiên tòa. 

Trả lời câu hỏi đại biểu về biên chế, thiếu cán bộ, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, do quy mô nền kinh tế, quy mô dân số như hiện nay, số lượng tòa án giải quyết các vụ việc lớn và có xu hướng tăng, gây áp lực cho biên chế. Theo quy định, mỗi thẩm phán có một thư ký để phục vụ thụ lý án, nhưng hiện nay một thư ký phục vụ cho 3 - 4 thẩm phán; trong khi chế độ đãi ngộ thấp nên có tình trạng thư ký tòa án xin nghỉ việc.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết thêm, với biên chế hiện có, giải pháp chủ yếu vẫn phải động viên và áp dụng các giải pháp để nâng cao năng suất lao động và chất lượng công việc. Từ năm 2021 đến nay, bắt đầu đưa vào trợ lý ảo được xem như đột phá của công nghệ thông tin, hỗ trợ cho thẩm phán trong việc truy tìm các văn bản pháp luật; hỗ trợ áp dụng án lệ; tra cứu, tham khảo các bản án có tình huống pháp lý tương tự để hỗ trợ cho thẩm phán nâng cao năng suất.

Giải pháp tiếp theo là tăng cường hòa giải, đối thoại theo Luật Hòa giải, việc càng nhiều, việc đưa ra xét xử càng ít và giảm tải cho ngành Tòa án. Về lâu dài vẫn phải có số lượng biên chế phù hợp với khối lượng công việc.

50 câu hỏi, 6 đại biểu phát biểu tranh luận

Phát biểu kết thúc nội dung chất vấn đối với lĩnh vực Tòa án, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, sau thời sau thời gian làm việc rất khẩn trương với tinh thần trách nhiệm cao đối với nội dung chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân có 35 đại biểu Quốc hội đăng ký phát biểu, 29 đại biểu đặt 50 câu hỏi, 6 đại biểu phát biểu tranh luận.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định, phiên chất vấn Chánh án TANDTC diễn ra rất sôi nổi, với tinh thần xây dựng và trách nhiệm cao. Các vị đại biểu Quốc hội đã bám sát nội dung chất vấn, đặt nhiều câu hỏi, tập trung vào những vấn đề thuộc nội dung chất vấn, đi sâu vào vấn đề đại biểu và cử tri cả nước, cũng như dư luận xã hội quan tâm và mong muốn có những giải pháp tốt hơn để tháo gỡ những khó khăn, tồn tại trong thời gian tới, nâng cao hơn nữa chức năng, nhiệm vụ và hoạt động có hiệu quả hơn của ngành Tòa án.

Với tinh thần trách nhiệm cao, nắm chắc thực trạng ngành, lĩnh vực quản lý đã từng có kinh nghiệm trả lời chất vấn nhiều lần nên Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình đã trả lời rõ ràng, đúng trọng tâm câu hỏi của đại biểu, giải trình cụ thể những vấn đề đại biểu quan tâm tranh luận. Chánh án TANDTC cũng nghiêm túc nhìn nhận những tồn tại, hạn chế và đề xuất nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành Tòa án trong thời gian tới, nhất là tập trung vào các khâu, nhiệm vụ trọng tâm, then chốt của ngành Tòa án theo đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước, cũng như mong muốn của cử tri và Nhân dân cả nước. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận - Ảnh: Qh.vn

BẢO THƯ